Een mysterieuze verdwijning (I)

5 september 2025      

Bij ons thuis kijken we graag detectives die meerdere afleveringen nodig hebben om een moord of een verdwijning op te lossen. Het kan heel spannend worden en soms ga je vermoeden: die heeft het gedaan, zo is het gegaan. Meestal ben je dan toch ergens op het verkeerde been gezet en loopt het net anders af. En nu beland ik ineens in een spannend verhaal over een verdwijning in het echte leven.

Ze kwamen normaal voor en waren in de zomer druk met nestelen en jongen groot brengen. Er is zo op het eerste gezicht niet veel veranderd, maar toch. Het gebeurde niet ineens, maar na 2010 namen de aantallen af, tot er in de broedvogelatlas van 2018 een vrijwel lege/witte vlek op de kaart stond. En ook in het Meetnet Agrarische Soorten van Noord Holland staan tussen 2020 en ’24 geen waarnemingen meer van broedvogels.

De veldleeuwerik verdween uit de Wieringermeer. Als een detective onderzocht Henk Jan Ottens van het Kenniscentrum Akkervogels de feiten rondom deze verdwijning. Allereerst blijkt het grondgebruik in de Wieringermeer niet veel af te wijken van andere open akkergebieden in Friesland, Groningen, Drentse Veenkoloniën en de IJsselmeerpolders. Aardappels, suikerbieten en granen stofferen 65 tot 80% van de bodem, de rest is kleinere gewassen. Het aandeel met maatregelen voor natuur is in de Wieringermeer met bijna twee procent iets hoger dan elders.

In die andere open akkergebieden broeden meestal twee tot vier paartjes per honderd hectare, in de Drentse Veenkoloniën zelfs acht paartjes veldleeuwerik. De gele kwikstaart kiest voor hetzelfde leefgebied en komt in al deze gebieden in hogere aantallen voor. “Hoe bijzonder is het dan, dat de veldleeuwerik ontbreekt in de Wieringermeer, terwijl er wél acht paartjes kwikstaarten per honderd hectare worden gezien?”, zegt Ottens. Des te verbazender is het dat de veldleeuwerik in de regio wel volop voorkomt ten zuiden van Julianadorp en op Texel zelfs algemeen is.

Ging er dan iets mis met de waarnemingen? Worden veldleeuweriken die er wel zijn niet opgemerkt?, Onwaarschijnlijk,  want het aantal telpunten is goed en de soortenkennis van de professionele tellers in het gebied is in orde, zag Ottens. Een verandering in het voedselaanbod is een andere voordehandliggende oorzaak. Veldleeuweriken hebben larven van kevers, vlinders en allerlei insecten nodig voor hun jongen. Maar als daar iets mee aan de hand is, waarom speelt dat de gele kwikstaart dan geen parten? Die heeft ongeveer hetzelfde voedsel voor z’n jongen nodig. Detective Ottens is er nog niet uit. Hij blijft verder speuren naar verklaringen in het voedselaanbod, broedgedrag en opgroeimogelijkheden en sterfteoorzaken voor kuikens in en om de Wieringermeer. Uiteraard volg ik deze verdwijning op de voet. Wordt vervolgd!

We spreken elkaar,